Өткен аптаның сәрсенбісі күні қалалық әкімдікте әлеуметтік әріптестік және әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі қалалық комиссияның отырысы өтті. Оның жұмысына комиссия мүшелері, Степногорск қалалық прокуратураның, ірі және орта кәсіпорындарының басшылары мен өкілдері, сондай-ақ кәсіподақ комитеттерінің төрағалары қатысты. Әкім мен оның орынбасарлары болмағандықтан отырысты өткізу мәслихат хатшысы Олжас Жағыпаровқа тап­сырылды.

Жақында өңірдегі мемлекеттік еңбек инспекторының міндетін атқарушы болып тағайындалған Қуат Ада­мов еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру, өндірістегі жол берілген жа­затайым оқиғалар туралы және қала кәсіпорындары мен ұйымдарында ұжымдық шарттар жасасу бойынша жүргізілген мониторинг туралы баяндама жасады.

Баяндаманың басында сөз сөйлеуші қызметкерлерді кәсіптік тәуекелдерден әлеуметтік қорғаудың өндірістегі жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру сияқты элементін атап өтті. Ол зардап шеккен қызметкерлерге сақтандыру төлемдеріне кепілдік береді және жұмыс берушілерге өндірістік жарақаттану мен кәсіптік сырқаттанушылықтың алдын алу мен төмендетуде экономикалық ынталандыруды туды­рады. Қызметкерлерді сақтандыру 12 айға шартта ресімделеді. Сақтандыру сомасы тараптардың келісімі бойынша белгіленеді, бірақ жылдық еңбекақы төлеу қорынан кем болмауы тиіс.

Мемлекеттік инспектор кәсіпорындар мен ұйымдар басшылары мен басшылығының өкілдеріне жүгіне оты­рып, бірінші кезектегі міндеттердің қатарында қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету, қызметкерлерді сақтандыру, оларды арнайы жеке қорғаныс құралдарымен, арнайы киіммен, арнайы тамақпен қамтамасыз ету, ауысым алдындағы медициналық тексерулер (қажет болған жағдайда) жүргізуді атап өтті. Бұл шаралар кешені өндірістегі жұмысшылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Өндірістегі жазатайым оқиға кезінде сақтандыру компаниясы сақтандыру со­масын жұмыс берушінің кінәсінің дәрежесі айқындалған пайызбен төлейді.

Облыстың кәсіпорындары мен ұйымдарында 2021 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда өндірістегі жазатайым оқиғалар санының 60% - ға артқаны байқалады. Бұл өте ойланардық жағдай екені көрініп тұр. Еңбекті қорғау өз дәрежесінен төмен деңгейде жүргізілгенін көрсетіді. 2022 жылдың 11 айында Степно­горск қаласында өндіріске байланысты 13 ауыр жаза­тайым оқиға болды. Бұл ретте үш адам қаза тапты. Бұл орны толмас өкініш.

2022 жылғы 10 қаңтарда «Степногор ЖЭО» ЖШС химиялық талдау зертханашысы зардап шекті. Жұмыс берушінің кінәсі 100% анықталған. 31 қаңтарда «Ақсу» кенішінде тиеу-жеткізу машинасының машинисі жаза­тайым оқиғаның құрбаны болды. Жұмыс беруші мен жұмысшының кінәсінің арақатынасы 70% - дан 30% - ға дейін анықталады. «Степногорск БЖК» АҚ-да 2 ақпанда құю-механикалық цехының шеберімен жазатайым оқиға болды. Комиссияның қорытындысы бойынша жұмыс берушінің кінәсі 50%, қызметкердің кінәсі 50% болып белгіленді. 9 ақпанда «Степногорск тау-кен химия комбина­ты» ЖШС – де ауыр жазатайым оқиға орын алды, Жұмыс берушінің кінәсі-30%. Өлім 16 ақпанда «SARECO»ЖШС- де болды. Жұмыс берушінің кінәсі – 60%, қызметкер – 40%. 23 ақпанда ЖЭО-да турбиналық цехтың ауысым бастығы зардап шекті. Жұмыс берушінің кінәсі – 100%. Сондай-ақ, жұмыс берушінің кінәсінен 21 наурызда «Ақсу Technology» ЖШС-де қойма меңгерушісі зардап шекті. 3 мамырда «AA Mining» ЖШС-де карьер самосвалының машинисі зардап шекті. Жұмыс беруші мен қызметкердің кінәсінің дәрежесі 50% - да анықталған. 17 тамызда «Степногорск-су ар­насы» ШЖҚ МКК апат салдарынан кран-манипулятор машинисі қаза тапты. Жұмыс берушінің кінәсі 70% - да анықталған. 28 тамызда «Қазақалтын Logistic» ЖШС жүргізушісі қайтыс болды, Жұмыс берушінің кінәсі – 100%. 2 қыркүйекте жұмыс берушінің кінәсінен «Степногорск БЖК» АҚ-да слесарь-жөндеуші зардап шекті. 5 қазанда «Alfagganic» уыт спирт зауыты « ЖШС-де ауыр жазатайым оқиға салдарынан барда өндірісінің аппаратшысы зардап шекті. Жұмыс берушінің кінәсі – 40%, қызметкер – 60%. 11 қазанда «Степногорск ЕПК» АҚ-ның ұста-штамптаушысы зардап шекті. Жұмыс беруші мен қызметкердің кінәсінің дәрежесі 50% - да анықталған.

«Еңбек міндеттерін орындау кезіндегі жазатайым оқиға-бұл біздің еңбек инспекциясы, өрт сөндіру қызметі және т.б. сияқты бірқатар тексеруші органдардың тек­серу тәуекелі. Мұндай проблемаларды болдырмау үшін қызметкерлерді еңбек міндеттерін орындау кезінде жа­затайым оқиғалардан міндетті сақтандыру қажет», - деп қорытындылады еңбек инспекторы.

Баяндаманың екінші бөлімі ұжымдық шарт­тар тақырыбына арналды. К. А. Адамов ұжымдық шарттар қызметкерлердің жағдайын жақсартатын құқықтар мен кепілдіктерді белгілейтінін, әлеуметтік, еңбек және онымен байланысты экономикалық қатынастарды реттеудің тиімді тетігін құруға ықпал ететінін еске салды. Қазақстан Республикасы Еңбек Кодексінің 23-бабына сәйкес жұмыс берушілер осы Кодексте белгіленген тәртіппен ұжымдық келіссөздер жүргізуге және ұжымдық шарт жасасуға міндетті. Баяндамашы ұжымдық шарт жасасу, өзгерту неме­се толықтыру жөніндегі келіссөздерге қатысудан жалтарғаны немесе келіссөздер жүргізу мерзімдерін бұзғаны, ұжымдық шарт жасасудан негізсіз бас тартқаны үшін көзделген әсерлі айыппұлдар (400 АЕК) туралы еске салды.

Степногорск кәсіпорындарында ұжымдық шарттардың болуын бақылау нақты көрініс бермеді. Облыстық еңбек инспекциясының деректері бойынша 2022 жылдың 1 желтоқсанына облыс кәсіпорындары мен ұйымдарында 6 761 ұжымдық шарт жасалып, жұмыс істейді, бұл жұмыс істеп тұрған 11 082 кәсіпорын мен ұйымның 61% - % құрайды. Мониторинг Степно­горск қаласында 494 ұжымдық шарт жасалғанын және жұмыс істеп тұрғанын көрсетеді. Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың пайызы (олардың 724-і) қала бойын­ша 68,2% құрайды. «Астана-Нан» ЖШС, «SARECO», «Ssap» (күкірт қышқылы зауыты), «Қазақстанның жы­лыжай технологиялары»деп аталған.

Алайда, отырыста «ТТК» ЖШС-де шарттың қолданылу мерзімі аяқталғаны белгілі болды, ал жұмыс беруші де, ұжым да жаңасын жасасу туралы бастамалар көрсетпейді. Рас, Еңбек кодексіне сәйкес, жаңа ұжымдық келісім шарты жасалғанға дейін ескісінің әрекеті автоматты түрде бір жылға ұзартылады. «Астана Нан» ЖШС-де ескінің қолданысы да бір жылға ұзартылды. «SSAP» ЖШС директорының орынбасарының ақпараты бойынша, қызметкерлердің жергілікті кәсіподағы 2022 жылғы 25 наурызда құрылды, жұмыс беруші мен кәсіподақ арасындағы ұжымдық келісімге 5 шілдеде қол қойылды, ал 12 шілдеде тіркеу және мони­торинг үшін еңбек инспекциясына жіберілді. «SARECO» ЖШС-де бұрынғы ұжымдық келісім шарттың қолданылуы қатысушының ауысуына және ұжымның толық қысқаруына байланысты тоқтатылды. Жаңасы әзірленуде және жаңа штат жиынтығымен (қазір мұнда 120 қызметкер бар) қабылданады. Жергілікті жерлерден айтылғандай, кәсіподақ ұйымдары жоқ шағын компанияларда («ТТК», «SARECO») келісімшартқа қол қоюдың ерекше қажеттілігі байқалмайды.

Төрағалық етуші инспекторға кәсіпорындарға бару­ды, қызметкерлердің ұжымдарына ұжымдық келісім шартын жасасуға, олардың құқықтарын қорғауға, жұмыс берушімен еңбек қатынастарын реттеуге байланысты барлық мәселелерді түсіндіруді ұсынды. Мемлекеттік инспектор Қазақстан Республикасы Еңбек Кодексінің 23 және 158-баптарына сілтеме жасай отырып, кәсіпорындар мен ұйымдардың басшыларына еңбек жанжалдарын болдырмау, сондай-ақ әлеуметтік, еңбек және соған байланысты экономикалық қатынастарды реттеу мақсатында ұжымдық шарттар жасасу және қайта жасасу қажеттігін көрсетті. Төрағалық етуші Ол­жас Жағыпаров «Парыз – 2022» бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі байқауында жүлделі орынға ие болған «Қазақалтын»кәсіподағының құжатын әлі күнге дейін ұжымдық келісім шарасы жоқ кәсіпорындарға негіз ретінде алуды ұсынды.

Кәсіпорында қауіпсіз еңбек жағдайларын жа­сау, өндірістік жарақаттанудың алдын алу, өндірістік объектілерді аттестаттау туралы бірінші болып «Степ­ногор подшипник зауыты» АҚ еңбекті және табиғатты қорғау бөлімінің техникалық басшысы Роман Сердюк баяндама жасады. Ол 2019 жылы өткізілген өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімді аттестаттау туралы хабарлады. Кәсіпорында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарының сақталуына ішкі бақылауды жүзеге асырумен, өндірістік жарақаттанудың алдын алумен 5 адамнан тұратын пер­соналы бар еңбек және табиғатты қорғау бөлімі айна­лысады. Еңбек қызметі процесінде қызметкерлердің қауіпсіздігі, өмірі мен денсаулығын сақтау үшін «Еңбекті қорғауды басқару жүйесі» басшылығы әзірленіп, жұмыс істейді. Зауыттың әрбір бөлімшесінде еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге жауапты тұлғалар тағайындалады, олар мамандандырылған ұйымдарда оқудан және білімін тексеруден өтеді. Сондай- ақ, цехтарда жыл сайын жұмысшы мамандықтары бой­ынша қызметкерлерді оқыту мен білімін тексеретін ко­миссиялар бар. Бас директордың бұйрығымен еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі тұрақты жұмыс істейтін комиссия құрылды, ол ай сайын зауыт бөлімшелерінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі және өндіріс мәдениеті жөніндегі нор­малар мен талаптардың сақталуын тексереді. Тексеру нәтижелері бойынша әр айдың соңында техникалық ди­ректорда кеңес өткізіледі, онда еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері де талданады.

Зауытта 2022 жылы үш ауыр және бір жеңіл апат болды. 2 ақпанда ауыр жазатайым оқиғаның себептері жәбірленушінің өрескел абайсыздығы және жұмыстардың қанағат- танарлықсыз ұйымдастырылуы болды. 2022 жылдың 2 ма­усымында ол өрескел абайсыздыққа жол беріп, жеңіл жарақат алды. Біріккен энергетикалық қызметтің электр монтері. 2 қыркүйекте жұмыс өндірісінің қанағаттанарлықсыз ұйымдастырылуына байланы­сты бас механик қызметінің слесарь-жөндеушісі зардап шекті. 11 қазанда өрескел немқұрайлылықтан темір ұстасы ауыр жарақат алды. Жұмыс беруші мен қызметкердің кінәсінің дәрежесі 50% - да анықталған.

Бөлім басшысы хабарлағандай, болған жа­затайым оқиғалардың мән- жайлары мен себептері еңбек ұжымдарында осыған жол бермеу мақсатында пысықталды. Кәсіпорынның барлық қызметкерлерімен еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша жоспардан тыс нұсқаулықтар өткізілді. Жазатайым оқиғаларға әкеп соқтырған тәртіп бұзушылықтарға жол берген кінәлі адамдар­ды тәртіптік жауапкершілікке тарту туралы бұйрықтар шығарылды. Қосымша комиссиялар құрылды, олар апта сайын жұмыс орындарында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормалар мен талаптардың сақталуына зауыт бөлімшелеріне тексерулер жүргізеді. Сондай-ақ жабдықтың қауіпсіз пайдалануға сәйкестігіне, станоктар мен агрегаттардың барлық қозғалатын және айналатын бөлшектерінің міндетті қоршауының болу­ына, технологиялық жабдықтар мен құралдардың өз мақсатына және жарамдылығына сәйкестігіне тексеру жүргізіледі.

«СГХК» ЖШС еңбекті қорғау қызметінің басшысы Ба­уыржан Саменов қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау, өндірістік жарақаттанудың алдын алу және комбинаттың өндірістік объектілерін аттестаттау туралы айтып берді. Мұнда ведомстволық бақылауды басқару және қамтамасыз ету үшін еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі, радиациялық және токсикологиялық қауіпсіздік қызметі, медициналық қызмет жұмыс істейді. Объектілік кәсіптік өртке қарсы авариялық-құтқару қызметі төтенше жағдайлардың алдын алуды және жоюды қамтамасыз етеді. Кәсіпорын жыл сайын қызметкерді жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру, объектілер иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігі, экологиялық қауіпті қызмет түрлерін сақтандыру шарттарын жасайды. Сақтандырудың басқа түрлері де жүзеге асырылады.

Ережеге сәйкес өнеркәсіптік қауіпсіздіктің жай-күйіне кешенді тексерулер жүргізіледі, олардың нәтижелері бой­ынша нұсқамалар беріледі. Комбинат бөлімшелерінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарын бұзғаны үшін персоналдың жеке жауапкершілігі жүйесі жұмыс істейді.

Өнеркәсіптік қауіпсіздік және еңбекті қорғау мәселелері бойынша персоналды оқытуды, даярлауды және қайта даярлауды оқу кабинеті бар оқу-курстық комбинат қажетті құралдармен қамтамасыз етеді.

Кәсіпорында радиациялық қауіпті факторларға тұрақты өндірістік бақылау жүргізіледі, оның нәтижелері жы­лына екі рет қалалық санитарлық-эпидемиологиялық бақылау басқармасына ұсынылады. 2021 жылы өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау өткізілді. Кәсіпорын қызметкерлеріне зиянды, қауіпті және ауыр еңбек жағдайлары үшін жеңілдіктер мен өтемақылар беріледі, жұмыс берушінің қаражаты есебінен – емдеу- профилактикалық тамақтану және сүт өнімдері бар. 2022 жылдың 11 айында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі іс – шараларға 241 млн 222 мың теңге жұмсалды. 2021 жылы-227 млн 595 мың теңге жұмсалған болатын.

Содан кейін Степногорск қаласының жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің басшы­сы Алмат Түкмағанбетов қатысушыларды әлеуметтік әріптестік және әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі қалалық комиссияның 2023 жылға арналған жұмыс жоспарымен таныстырды. Сөз сөйлеуден соң сұрақтар мен ескертулер тудырмады. Осындай отырыстарды неғұрлым байсалды дайындау туралы, оның ішінде ұжымдық келісім шарттары, олар­ды ресімдеу рәсімі туралы өзекті деректердің болуы, уәкілетті органның, әкімдіктің және кәсіпорындардың бірінші тұлғалардың отырысқа міндетті түрде қатысуы туралы тілектер айтылды. Танысу күні жаңа еңбек ин­спекторына кем дегенде анықтама-объективті түрде ұсыну жақсы болар еді.

Соңында «Парыз» бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі жөніндегі республикалық конкурсқа қатысушыларды марапаттау рәсімі өтті. Биылғы жылы «Қазақалтын» ЖШС конкурс лауреаты атанды, «Үздік ұжымдық шарт» номинациясы бойынша 2 орынға ие болған компания өкілдері президенттің қатысуымен Астанада өткен сал­танатты рәсімде диплом алды. Ал бүгін Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің алғыс хаттары «Қазақалтын Technology» ЖШС, «SSAP» ЖШС және «Олжас»ШҚ өкілдеріне табысталды.

Бүгінгі басқосу үлкен нәтижелерге бастайды деп сенеміз.